اولین پست این وبلاگ مربوط می‌شود به توضیحاتی حول نرم‌افزارهای صفحه‌گسترده، کاربردها و سیر تحول آن‌ها، نرم‌افزار اکسل، ویژگی‌ها و برخی از ابزارهای پرکاربرد آن.
1-نرم‌افزار صفحه گسترده
صفحه‌گسترده نرم‌افزاری تعاملی برای سازماندهی، تحلیل و ذخیره داده به شکل جدول است. صفحه‌گسترده درابتدا به‌عنوان شبیه‌سازی رایانه‌ای کاربرگ‌های حسابداری کاغذی توسعه داده شده‌است. برنامه‌های صفحه‌گسترده براساس داده‌های ورودی در خانه‌های جدول کار می‌کنند. هر خانه می‌تواند شامل داده عددی یا متنی یا نتایج فرمول‌هایی باشد که به‌صورت خودکار مقادیری را بر اساس محتوای دیگر خانه‌ها محاسبه‌کرده و نمایش می‌دهند.
کاربران صفحه‌گسترده می‌توانند هر داده ذخیره‌شده‌ای را تغییر داده و خروجی آن را در مقادیر محاسبه‌شده مشاهده کنند. به همین دلیل صفحه‌گسترده برای تحلیل‌های "اگر-آنگاه" (what-if Analysis) قابل‌استفاده است؛ زیرا بسیاری از موارد را می‌توان به سرعت و بدون نیاز به محاسبات دستی مورد بررسی قرار داد. نرم‌افزارهای صفحه‌گسترده جدید می‌توانند برگه‌های تعاملی چندگانه داشته باشند و همچنین قادر به نمایش داده به صورت عددی و متنی و گرافیکی هستند. این نرم‌افزارها علاوه بر انجام توابع عددی و ریاضیاتی، دارای توابع پیش‌ساخته برای انجام محاسبات مالی و آماری هستند. برنامه‌های صفحه‌گسترده همچنین شامل عبارات و توابع شرطی برای تبادل میان اعداد و متن بوده و توابعی نیز برای اعمال روی رشته‌های متنی دارند.
صفحه‌گسترده‌ها جایگزین سیستم‌های کاغذی در سرتاسر جهان تجارت شده‌اند. اگرچه در ابتدا برای امور حسابداری و دفترداری توسعه یافتند امّا امروزه به طور فزاینده در هر زمینه‌ای که لیست‌هایی در قالب جدول، ساخته، ذخیره و به اشتراک گذاشته می‌شوند، مورداستفاده قرار می‌گیرند.
در سال 1969، LANPAR به‌عنوان اولین صفحه‌گسترده الکترونیکی بر روی پردازنده مرکزی و رایانه‌ها در دسترس قرار گرفت. VisiCalc اولین صفحه‌گسترده الکترونیکی در میکرورایانه‌ها بود. در دورانی که DOS به‌عنوان سیستم‌عامل غالب شناخته می‌شد، Lotus 1-2-3 صفحه‌گسترده‌ی پیشتاز بود؛ امّا امروزه Excel دارای بیشترین سهم بازار در پلتفرم‌های ویندوز و مکینتاش است.
2-نرم‌افزار اکسل
نرم‌افزار اکسل، با اختلاف بسیار، پرکاربردترین نرم‌افزار صفحه‌گسترده در جهان است. این نرم‌افزار توسط شرکت مایکروسافت اولین بار در سال 1987 برای ویندوز عرضه شد.
این نرم‌افزار به دلایل متعددی محبوب‌ترین نرم‌افزار صفحه‌گسترده بین کاربران شده است که رابط کاربری خوب، سادگی، امکان ایجاد نمودارهای مختلف، امکانات متعدد برای تحلیل داده‌ها، امکان برنامه‌نویسی در نرم‌افزار و بسیاری موارد دیگر ازجمله این دلایل می‌باشند.
نرم‌افزار اکسل مانند دیگر نرم‌افزارهای صفحه‌گسترده، از تعداد زیادی سلول که آرایش سطری و ستونی دارند تشکیل شده است. این نرم‌افزار توابع متعددی برای پاسخگویی و تحلیل مسائل آماری، اقتصادی و مهندسی دارد. همچنین امکان نمایش داده‌ها در نمودارهای ستونی، خطی، سطحی و سه‌بعدی را نیز فراهم می‌کند.
در ادامه ابتدا به برخی از ویژگی‌های مهم و سپس به چند مورد از کاربردهای نرم‌افزار اشاره کوتاهی می‌کنیم.
برای برنامه‌نویسی در نرم‌افزار اکسل باید به ساختار سلسله‌مراتبی اشیاء در این نرم‌افزار توجه داشت. معمول‌ترین شیء در این نرم‌افزار ورک‌بوک (workbook) است. هر کاری که در اکسل صورت می‌گیرد در این شیء اتفاق می‌افتد. یک ورک‌بوک می‌تواند شامل تعدادی کاربرگ (worksheet)، برگه نموداری (chartsheet) و نوعی از کاربرگ‌هایی که در نسخه‌های قدیمی‌تر اکسل وجود داشت، باشد. هرکدام از این اشیاء نیز می‌توانند اشیاء دیگری را در خود جای دهند. برای مثال یک کاربرگ می‌تواند شامل نمودار، اشکال مختلف، تصاویر، جدول، سلول‌ها و ... باشد. دانستن این اشیاء و چگونگی ارتباط آن‌ها برای کدنویسی ضروری است.
رابط کاربری (User Interface) به مجموعه روش‌هایی که کاربر نهایی با نرم‌افزار تعامل می‌کند گفته می‌شود. به‌طورکلی رابط کاربری شامل اجزایی نظیر منوها، نوار ابزارها (Toolbars)، پنجره‌های محاوره‌ای (Dialog Boxes) و میانبرهای صفحه‌کلید (Keystroke Combination) گفته می‌شود. رابط کاربری نرم‌افزار اکسل عناصری نظیر نوار ریبون (Ribbon)، نوار ابزار دسترسی سریع (Quick Access Toolbar)، منو میانبر (Right-Click Shortcut Menus)، نوار وظیفه کوچک (Mini toolbar)، پنجره‌های محاوره‌ای (Dialog Boxes)، میانبرهای صفحه‌کلید (Keyboard Shortcuts)، صفحه وظیفه (Task Pane) را دربر می‌گیرد.
2-3-تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
نرم‌افزار اکسل طیف وسیعی از امکانات مختلف را در اختیار کاربر قرار می‌دهد تا بتواند داده‌های خود را تجزیه‌وتحلیل کند. نمودارها که یکی از بهترین ابزارها برای تحلیل داده‌ها هستند در بخش بعدی تشریح می‌شوند.
امکان ایجاد جداول، تغییر فرمت نمایش داده‌ها با توجه به نوع و اندازه آن‌ها (به کمک ابزار Conditional Formatting)، جداول محوری (Pivot Table)، اسپارک‌لاین‌ها (Sparklines) و امکانات دیگری که در نرم‌افزار تعبیه شده‌اند کمک به تحلیل داده‌ها و نمایش بهتر آن‌ها به‌منظور فهم مناسب آن‌ها، می‌کنند.
یکی دیگر از ابزارهایی که در نرم‌افزار اکسل به‌خوبی قرار داده شده و کاربران متناسب با موضوع می‌توانند از این ابزار استفاده نمایند، توابع فراوانی است که در موضوعات مختلف دسته‌بندی شده‌اند. توابعی در زمینه‌های مالی، منطقی، متنی، زمانی، ریاضی، آماری، مهندسی و ... که درصد زیادی از نیاز کاربران را پوشش می‌دهد. همچنین در صورت لزوم، امکان ایجاد توابع دلخواه نیز در این نرم‌افزار فراهم شده است.
احتمالاً اکسل محبوب‌ترین نرم‌افزار به‌منظور رسم نمودار،
بین کاربران می‌باشد. همانطور که ذکر شد کاربر می‌تواند نمودارهای مختلفی را در
یک صفحه از یک فایل اکسل جای دهد و آن را بین صفحات مختلف جابجایی کند. اکسل در
نسخه‌های جدید خود ابزارهای متنوعی برای شخصی‌سازی نمودارها فراهم آورده است.
نمودارهای لولایی (Pivot Chart) ازجمله ابزارهای مناسب برای ایجاد نمودارهای دلخواه با قابلیت
تغییر راحت و آسان می‌باشد.
تنوع نمودارهای موجود در نرم‌افزار زیاد است و حداقل یکی از آن‌ها برای نمایش داده‌ها مناسب خواهد بود. نمودارهای خطی، ستونی، میله‌ای، دایره‌ای، سطحی، سه‌بعدی، رادار و نمودارهای ترکیبی ازجمله نمودارهایی است که اکسل برای نمایش داده‌ها در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
نمودارهای ایجاد شده با تغییر داده‌ها به‌روزرسانی می‌شوند و تغییرات جدید را نشان می‌دهند. کاربر می‌تواند نمودار را در یک صفحه در کنار سایر داده‌ها و یا در یک صفحه جداگانه (Chart Sheet) رسم نماید.
کسری
